Bir milletin mutfağı yalnızca yemeklerden ibaret değildir; tarihsel kimliğin, kültürel sürekliliğin ve bağımsızlık idealinin aynasıdır. Türk mutfağı bu açıdan yalnızca lezzetler değil, aynı zamanda bir kültür manifestosu taşır.
Atatürk'ün Sofrasında Türk Kimliği
Cumhuriyetimizin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk, yalnızca siyasi bir önder değil, aynı zamanda sofra kültürü üzerinden Türk kimliğini yaşatan bir liderdi. Çankaya Köşkü sofralarında Anadolu'nun köklü yemekleri başköşedeydi. Yoğurtlu cılbır, yoğurtlu Tatar böreği, ekmek boranisi gibi halk mutfağının derin geleneklerini taşıyan yemekler sofradan eksik olmazdı.
Bu tercihler, Batılılaşma yolunda bir özenti değil; tam tersine, Türk kimliğini mutfak aracılığıyla korumanın bilinçli bir ifadesiydi. Yoğurtlu yemekler, Orta Asya'dan beri Türk beslenme kültürünün sürekliliğini temsil ederken; ekmek boranisi, Anadolu'nun bereketli tenceresini, Tatar böreği ise Türk mutfak geleneğinin çeşitliliğini ortaya koyuyordu.
Orhun Türkçesinden Cumhuriyet Anayasasına
Atatürk, Türk kimliğini yalnızca sofrada değil, dilde ve hukukta da korudu. Orhun Yazıtları'ndan beri süregelen Türkçe, Cumhuriyet devrimleriyle yeniden diriltilmiş; alfabe devrimiyle milletin öz diline uygun bir sistem kurulmuştur.
Aynı anlayış, Türk töresinin ve kültürünün Anayasada değişmez hükümlerle güvence altına alınması ile de devam etmiştir. Atatürk'ün kültür politikaları, milletin ebedi varlığını teminat altına almıştır.
Erzurum: Kültürün ve Bağımsızlığın Başkenti
1919 Erzurum Kongresi, yalnızca bir siyasal kararlar bütünü değil; aynı zamanda Türk kimliğinin ve bağımsızlık ruhunun yeniden inşasıdır. Erzurum, Türk kültürünün teminat altına alındığı, milletin bağımsızlık kararlılığını dünyaya ilan ettiği bir dönüm noktasıdır.
Atatürk'ün Erzurum'da ortaya koyduğu manifesto, aslında Cumhuriyet'in temel felsefesini özetliyordu: "Millî sınırlar içinde vatan bir bütündür, parçalanamaz. Her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşı millet topyekûn kendini müdafaa edecektir. Milletin iradesi, milletin geleceğini tayin edecektir."
Bu manifesto, yalnızca siyasi bağımsızlığı değil, aynı zamanda Türk kültürünün ve kimliğinin geleceğini de güvence altına aldı.
Erzurum mutfağı da bu bağımsızlık ruhunun bir yansımasıdır. Tandır kebabı, kadayıf dolması, tarhun şerbeti yanında; ekmek boranisi, cılbır ve Tatar böreği gibi yemekler, Türk kimliğinin sofradaki en canlı örnekleridir. Bu yemekler, sadece birer beslenme unsuru değil; aynı zamanda Türk'ün töresini, kültürünü ve direncini yaşatan simgelerdir.
Sonuç: Kimliği Sofrada Yaşatmak
Tarihî kaynaklar ve Atatürk'ün pratiği bize şunu gösteriyor:
Bir millet kimliğini en çok sofrasında, dilinde ve töresinde yaşatır. Erzurum'un ekmek boranisi, yoğurtlu cılbır ve Tatar böreği; Tavuklu Böreği; Ateş Kebapları; Gilokosu; Tandır çörekleri; Katmeri; Baklavanın Atası Mercimekli Tatlı böreği; Ayran Aşı; Demir Tatlısı; Çankaya sofralarına taşınan yoğurtlu ve bir çok yemekler, sadece damak zevki değil; Türk kimliğinin, töresinin ve bağımsızlık bilincinin sürekliliğidir.
Atatürk'ün mirası bizlere yalnızca bir devlet bırakmadı; aynı zamanda kültürü ve mutfağıyla köklerine bağlı bir millet olma bilincini kazandırdı. Bugün görevimiz, bu kimliği sofralarda yaşatmak ve gelecek nesillere aktarmaktır. Çünkü Türk mutfağı, Türk kültürünün ebedî teminatıdır.
Kaynakça
- Priscilla Mary Işın, Osmanlı Mutfağı: Bereketli İmparatorluk (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2010).
- Talat Tekin, Orhun Yazıtları: Türk Tarihinin Anıt Metinleri (Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2003).
- Erzurum Kongresi Zabıtları (Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 1990).
- Arif Bilgin, Osmanlı Saray Mutfağı (İstanbul: Kitap Yayınevi, 2004).
- Müjgan Cunbur, Atatürk ve Kültür Politikaları (Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1999).
