İran'dan E3 Ülkelerine Tepki: Snapback Mekanizması İlişkileri Zayıflatacak

İran, 2015'teki nükleer anlaşmanın Avrupalı tarafları İngiltere, Fransa ve Almanya'dan oluşan E3 ülkelerinin İran'a Birleşmiş Milletler (BM) yaptırımlarını geri getirebilecek "snapback" mekanizmasını işletme kararının Tahran ile Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) arasındaki ilişkiyi zayıflatacağını duyurdu.

İran Dışişleri Bakanlığı, E3 ülkelerinin İran'a BM yaptırımlarını geri getirebilecek snapback mekanizmasını tetikleme kararına ilişkin yazılı bir açıklama yayımladı.

Açıklamada, Avrupa ülkelerinin, 2015'te varılan nükleer anlaşmadaki yükümlülüklerini uzun süredir ihlal ettiği gerekçesiyle mekanizmayı harekete geçirebilmek için hukuki dayanaktan yoksun oldukları kaydedilerek, "Üç Avrupa ülkesinin kararı, İran ile Ajans arasındaki mevcut etkileşim ve işbirliği sürecini ciddi şekilde zayıflatacaktır." ifadesi kullanıldı.

"Provokatif" olarak nitelendirilen bu karara uygun şekilde karşılık verileceği belirtildi.

İran'ın diplomasiyi sürdürmeye ve "kimseye faydası olmayan uydurma bir krizi" önlemeye bağlı olan diğer BM Güvenlik Konseyi (BMGK) üyeleriyle yapıcı bir şekilde etkileşim kurmaya hazır olduğu belirtilen açıklamada, "Üç Avrupa ülkesinin seçtiği yol, eğer kontrol altına alınmazsa BMGK'nın güvenilirliği ve yapısı üzerinde ciddi sonuçlar doğuracaktır." ifadelerine yer verildi.

İngiltere, Fransa ve Almanya; ABD'nin 2018'de tek taraflı çekilmesinden sonra uygulanmayan nükleer anlaşmada yer verilen ve "snapback" olarak adlandırılan ve İran'a anlaşmayı ihlal ettiği gerekçesiyle BM yaptırımlarını yeniden getirme imkanına sahip mekanizmayı işletme kararı almıştı. Avrupalılar, sorunları çözmek ve BM yaptırımlarının geri dönmesini önlemek için 30 günlük süreç içinde diplomatik bir çözüm bulmaya hazır olduklarını da bildirmişti.

BM yaptırımları nasıl geri getirilir?

Nükleer anlaşmayı destekleyen 2231 sayılı BMGK kararına göre, anlaşmaya "katılan" herhangi bir devlet, İran'ın anlaşmaya önemli ölçüde uymadığını düşünmesi halinde Güvenlik Konseyi'ne şikayette bulunabiliyor. Konu BMGK'ye ulaştığında, 30 günlük bir süreç başlayacak.

Bu sürede BMGK'nin İran'a yönelik yaptırımların kaldırılmasının devamı için yeni bir karar alması gerekecek. Bu kararın da BMGK daimi üyeleri Rusya, Çin, ABD, Fransa ve İngiltere tarafından veto edilmemesi gerekiyor.

Bu karar zamanında kabul edilmezse, 2015'teki anlaşma kapsamında kaldırılan BM yaptırımları otomatik olarak yeniden yürürlüğe girecek. Konseyde başka bir oylamaya gerek duyulmuyor.

Hangi BM yaptırımları geri dönebilir?

Mekanizmanın devreye girmesiyle 2006 ile 2010 arasında İran'a karşı çıkarılan 1696, 1737, 1747, 1803, 1835 ve 1929 sayılı kararlar yeniden geçerlilik kazanacak.

Bu durumda geri getirilecek yaptırımlar arasında silah ambargosunun yeniden yürürlüğe girmesi, İran'ın nükleer başlık taşıma kapasitesine sahip füze geliştirmesinin yasaklanması ve yüzlerce kişi ile kuruluşa yönelik mali ve seyahat kısıtlamaları yer alıyor.